کد مطلب:22845 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:35

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

كيفيّت و حقيقت خواب ديدن چگونه است ؟

همه ما در زندگي خود خواب هايي ديده ايم كه برخي از آنها به پاره اي امور پنهاني و مشكلات علمي و يا حوادث آينده از خير و شر دلالت مي كند . آري از هر كس كه بپرسيم ، يا خودش چنين رؤياهايي داشته و يا از ديگران شنيده و چنين امري را نمي توان حمل بر اتّفاق دانست و گفت كه : هيچ ارتباطي ميان آنها و تعبيرشان نيست . مخصوصاً خواب هاي صريحي كه اصلاً احتياج به تعبير ندارد .
البته اين هم قابل انكار نيست كه رؤيا ، امري ادراكي است ، كه قوه خيال در آن مؤثّر و عامل است . و اين قوّه از قواي فعالي است كه دائماً مشغول كار است . بسيار مي شود كه عمل خود را جهت اخباري كه از ناحيه حسّ لامسه و يا سامعه و امثال آن وارد مي شود ادامه مي دهد و بسيار هم مي شود كه صُوَر بسيط و مركّب از صورت ها و يا معناهايي كه در خزينه خود دارد ، گرفته و آنها را تحليل مي كند؛ مانند تفضيلي كه در صورت انسان تامّ الخلقه هست ، گرفته به يك يك اعضا از قبيل سر و دست و پا و غير آن تجزيه و تحليل مي كند . و يا بسائط را گرفته و تركيب مي كند . مثلاً از اعضايي كه جدا جدا در خزينه خود دارد ، انساني مي سازد . حال بسيار مي شود كه آنچه تركيب كرده با خارج مطابقت مي كند و بسيار هم مي شود كه مطابقت نمي كند مانند اينكه انساني بي سر و يا ده سر بسازد .
و كوتاه سخن اينكه اسباب و عوامل خارجي كه محيط به بدن آدمي است . از قبيل حرارت و برودت و امثال آن و همچنين عوامل داخلي كه بر آن عارض مي شود از قبيل مرض و ناملايمات و انحرافات مزاج و سنگيني مِعده و خستگي و غير آن ، همه در قوّه مخيّله و در نتيجه در خوابها تأثير مي گذارد . و لذا مي بينيم كسي كه ( در بيداري و يا در خواب ) حرارت و يا برودت شديد در او اثر كرده در خواب آتشي شعله ور و يا برف و سرمايي شديد مشاهده مي كند و كسي كه گرماي هوا در او اثر گذاشته و عرق او را جاري ساخته در خواب حمام گرم و يا خزينه و يا ريزش باران را مي بيند . و نيز كسي كه مزاجش منحرف و يا دچار پُريِ معده است ، خواب هاي پريشاني مي بيند كه سر و ته نداشته چيزي از آن درنمي يابد .
و همچنين اخلاق و سجاياي انساني ، تأثير شديدي در نوع تخيّل آدمي دارد . كسي كه در بيداري دچار عشق و محبّت به شخص شده و يا عملي را دوست مي دارد به طوري كه هيچ گاه از ياد آن غافل نيست ، در خواب هم همان شخص را مي بيند و همان عملي را تكرار مي كند .
و شخص متوهمّي كه در بيداري دچار ترس و وحشت است و اگر ناگهان صدايي بشنود دچار توهّم مي گردد و اشباح هولناك در نظرش مجسم مي شود ، در خواب نيز كابوس هاي وحشتناك مي بيند . همچنين خشم و عداوت و عُجب و تكبر و طمع و نظاير اينها هر كدام آدمي را به تخيّل صورت هاي متسلسلي مناسب و ملايم خود وا مي دارد . و كمتر كسي است كه يكي از اين سجاياي اخلاقي بر طبيعتش غالب نباشد .
و به همين جهت است كه اغلب رؤياها و خوابها از تخيلات نفساني است كه يكي از آن اسباب خارجي و يا داخلي طبيعي و يا داخلي اخلاقي ، نفس را به تصوّر آنها واداشته است . و در حقيقت نفس آدمي در اين خواب ها همان كيفيّت تأثير و نحوه عمل آن اسباب را در خودش حكايت مي كند؛ و آن خواب ها حقيقت ديگري غير اين حكايت ندارند .
اين است آن حقيقتي كه منكرين واقعيّت رؤيا را به انكار واداشته و غير آنچه ما گفتيم دليل ديگري نداشته و به غير شمردن عوامل مزبوري كه به آنها پرداختيم ( عواملي كه در قوّه خيال آدمي اثر مي گذارند ) مطلب علمي ديگر ندارند .
و ما هم آن را مسلّم مي دانيم ، مُنتها بجاست تا به ايشان بگوييم : دليل مذكور نمي تواند اثبات كند كه به طور كلّي هر چه رؤيا هست از اين قبيل است و حقيقت و واقعيّتي ندارد ، بلكه اين معنا را اثبات مي كند كه هر رؤيايي حقيقتي نيست . و اين غير مدعاي ايشان است - مدعاي ايشان اين است كه همه خواب ها خالي از حقيقت است .
آري همان طور كه گفتيم خواب هايي در اين ميان هست كه رؤياي صالح و صادق است و از حقايقي پرده برمي دارد كه هيچ راهي به انكار آن نيست . و نمي توانيم بگوييم هيچ گونه رابطه اي بين آنها و بين حوادث خارجي و اموري كه كشف و پيش بيني شده است ، وجود ندارد .
پس از آنچه كه بيان شد ، اين معني روشن گرديد كه به طور كلّي هيچ يك از رؤياها خالي از حقيقت نيست ، به اين معني كه اين ادراكات گوناگوني كه در خواب بر نفس آدمي عارض مي شود و ما آنها را رؤيا مي ناميم ريشه ها و اسبابي دارند كه باعث پيدايش آنها در نفس و ظهورشان در خيال مي شود و وجود اين ادراكات حكايت از تجسّم آن اصول و اسبابي مي كند كه اصول و اسباب آنهاست . بنابراين صحيح است بگوييم براي هر رؤيايي تعبيري هست ، ليكن تعبير بعضي از آنها عوامل طبيعي و بدني در حال خواب است .
و تأويل بعضي ديگر عوامل اخلاقي است . و بعضي ديگر سبب هاي متفرّقه اتّفاقي است؛ مانند كسي كه در حال فكر در امري به خواب مي رود و در خواب رؤيايي مناسب آن مي بيند .